Plan vienuda Daunes e Mestes au Capitol de Nadau. Lo sorelh que'ns regaudeish e augura un vrèspe ric e cordiau... com los aimam.

   Que vam arcuélher un navèth candidat e debisaires talentuos; los Pingorlats que ns van har grasir dab las soas cantas... e lo vrespèr...ne'n disi pas mei.

   Cansons de Nadau òc... que n'enteneratz a la missa gascona a Sen Martin de Biarritz, lo 8 de genèr 2011 e a la télévision FR3 lo 18 e 19 de decème, a 20h30 dab receptas de cosina, enter autes causes, que poderatz ent'ner la corale de Semisens qui sonerà las campanas e harà tringlar los carillons. Ua faiçon de har conéisher la noste culture aus qui s'an oblidat los lors arradits.

   E qu'anavi oblidar, si voletz har plasèr e auherir a un amic un present de Nadau... pensatz au libi " Capvath las Lanas de Gasconha " deu noste Amadèu. Ne vatz pas plorar... e qu'apreneratz lo gascon de uei e... de doman!!

   Que'm vau presentar dab lo parlar de Sent Martin de Hinx. Qu'i soi vadut en 1950 hens ua maison que s'apèra Marmont. Qu'es per aquò que soi con'ishut com lo Guy de Marmont.

   Lo men pair e la mair qu'èran paisans fermèrs d'un meste vesin. Qu'ei parlat lo " patois " dinc a anar a l'escòla a 6 ans. Qu'ei après mes tard qu'aqueth " patois " qu'èra lo gascon. Lo pair, la mair, lo gran-pair e la gran-mair ne parlavan pas sonque lo gascon. Que conéishen hòrt mau lo francés.

   A 12 ans que soi partit interne au licèu de gojats de Marracq a Baiona e en segonda au licèu tecnica rua Paul Bert. En 1969 qu'éi avut lo bachelierat " Mathématique et Technique E ". Après ua annada en " Math-Physique " a la facultat de las sciéncias de Pau e estat " pion " au collègi de Payrehorada, qu'éi passat lo concors de controlaire de las telecommunicacions aus PTT e que soi partit a Paris.

   A Paris qu'èi conéishut ua baionesa Bernadette Ternois qui es adara la mia esposa. 7 ans mes tard que soi estat mutat a Bordèu e en 1983 que soi arribat a Biarritz a " l'experiéncia de Biarritz Fibres Optiques " on èi conèishut lo Guy Mondorge. A la fin de l'experiéncia en 1990 qu'èi finit a Baiona per aucupa'm de " liaisons de transmission de données informatique " e de la " mise en place d'internet " au pais basco e au sud de las Lanas, tostemps dab lo Guy Mondorge.

   Dab la mia esposa, qu'abitam a Sent Martin de Seignanx desempuish 1987. Qu'am 3 gojatas de 30,29, e 23 ans. Qu'èi conèishut l'associacion ARREBISCLAM a Sent Martin que hèi 3 ans. Qu'èi començat a legir e escriver lo gascon e qu'em plats hèra de tornar parlar la mia lenga de naishença.

   A costat de tot aquò qu'èi hèit hèra d'espòrt: saut a la pèrja a l'Aviron Baionés en 1967, 68, 69 e puish competicion ciclista a Peyrehorada e rugby a Tyrosse, Paris, Bordèu, e enqüèra a Tyrosse. Que soi estat educator de rugby a Bordèu e Sent Martin pendent 25 ans. Adara qu'èi pres la retrèita de tot aquò, mes que contuni a caminar, correr a pè, har velò, VTT ( los ans passats que soi anat a Sent Jacques de Compostelle 3 còps a VTT ). Que hei tanben esqui e bien segur pelòta. Qu'èi hèit mantrun tornèi dab lo Guy Mondorge com associat.

La nosta Academia, amics que'vs saluda

Dempuish mila nau cents vint-e-sheis qu'èi vaduda

Qu'es ua vielha dauna, mes tostemps vitèca

E dab aqueste Armanac, uei que beca.

Amics Lanusquets, Baionés, Biarròts e Anglòis

Qu'ei trobaratz ad arron contes deus mei beròis

Qu'ei poderatz legir, com dens un huelheton

Istuèras de ger e de uei, poèmas de bon ton.

Istòria regionau e héitas de tot an,

Contes meravilhos, imatges deu parçan,

Racontes hòrt serios e d'autes arridents

Tots en lenga mairau, au son tant plasent

Shens desbrombar, abans de virar la pagina

A tots: hemnas, òmis, gojats e gojatinas

L'Academia, au som de l'annada darrèra

Que'vs manda los sons vòts tà l'annada navèra.

  Uei, Nadau qu'es ua hèsta hòrt importanta per lo monde, mès qu'es abans tot un ahar comerciau. En efèit, un còp arribat lo mes de deceme, la gent que's precipitan hens las botigas per crompar los joguets de Nadau. Los magazins que son plens de marcaderias per los mainats dempuish las veishigas et autes monacas dinc a l'ordinator de jòcs. Segur, los prètzs que van de quauques euròs a mantruns centenats d'euròs. Que cau crompar per har com los autes e comparar dab los vesins. Uei, qu'es lo regne " deu gojatòt rei ". Que cau anticipar sons desirs que los pairs considèran com òrdis. Qu'es luenh lo temps on lo men pair que m'avè dit alavetz qu'avi paur de tirar la lèit d'ua vaca: " Sas Joan, los còchos que son aci per ajudar los pairs".

   La temporada de Nadau, qu'es tanbem lo parat d'ua hesta hens la familha o au restaurant lo vint-e-quate a nueit dab, sovent, saumon, hitge gras, guit, polòi, hromatge e dessèrt, tot aquò dab bon vin e champanhe. Un còp hartòts a tres o quate òras deu matin, la gent se'n van hicar los joguets hens los sabatons deus mainats. Solide n'avèn pas pensat d'anar a la missa de Miejanueit.

   Perqué vam parlar de Nadau uei, alavetz que lo tèma de noste intervencion qu'es " Nadau hens las annadas trenta ". Precisament pr'amor que vam véder hens la descripcion qui segueish çò qu'èra un Nadau capbath quatevints ans. A Tarnòs, com aulhors, n'i avè pas sòus, sonque quate o cinc personas qu'avèn quauquarren. Quauquas especierias que venèn cafè, cicirèia, sucre, viague, vin, esclòps, espartenhas... Qu'èran tostemps aquestes produits deu premèr genèr au trenta e un de deceme. La gent ne coneishèva pas com uei, magazins plens de joguets per Nadau, ni saumon e autes hitges gras... La nueit de Nadau qu'atendem la missa de Mieijanueit, amassats a l'entorn deu larèr en cantant cants de Nadau dab tota la familha, que volè diser ueit personas o tres generacions. A onze òras e miei que partivam de cap a la glèisa tà assistir a la ceremonia. En aqueras annadas, que hasè negue dehòra e sola la glèize qu'avè lutz. Uei, tot lo mei ancian quartièr qu'es illuminat dab motius électrics, los uns mei bèths que los autes. Los Ostaus son illuminats dab presèps hens los casaus. Tarnòs qu'es uei ua vila rica e la gent que vin d'aulhors per véder los casaus illuminats.

   Hens las annadas trenta, a mieijanueit, la glèize qu'èra plenha. En baish, las hemnas dab los còchos, en haut la tribuna per los òmis. Ne calè pas mesclar lo monde. Uei, tot que's mescla e qu'i a plaça hens las glèisas. E jo, donc, qu'èri clergon en aqueth moment. Per la missa de mieijanueit qu'èram ua quinzena a acompanhar lo curat a l'ofici. Los qui èran a la dreta deu curat qu'avèn mei de tribalh que los autes a l'esquèrra, pr'amor que calè cambiar lo libi de plaça, balhar a bèver au curat ( vin e aiga )... Qu'acavèva a duas òras deu matin, lo jorn de Nadau. Qu'èra hòrt gaujos, tot lo monde que cantava oblidant lo hred e la hami. Per los clergons, la praube Margot Broustat, que preparva un bòl de chocolat plan caut. Qu'èra noste Nadau...

   Bon Nadau e bona annada a tots!!...

   Dens aqueth parçan deu Maransin on vivèra, l'Andrèu qu'èra tombaire: que hasè tombar pins. En aqueth temps, al'endoman de la dusau guèrra mondiau, ne i avè pas nada estroncadèra. Dab dus autes obrèrs, que constituiva ua equipa. Los utis utilizats entà har tombar los pins qu'èran donc hapchas e arpans. Que començavan per har un entalh dab la hapcha deu costat on lo pin devè cader, normaument deu costat Est. ( Los pins, sustot près de la mar, son clinats de cap à l'Est a causa deu vent ). De l'aute costat, que tiravan un chic de corròspla e dab l'arpan, dus obrèrs que segavan lo tronc un chic mei haut que l'entalh hèit per la hapcha. Un còp lo pin a tèrra, dus òmis que's servivan enqüèra de l'arpan entà estroncar lo pin en bilhons de dus mètres de long. Lo tresau òmi utilizava un palòt entà pelar aqueths bilhons.

   Qu'èra aquò lo tribalh d'Andrèu dens lo pinhadar.

   Lo son hilh Gilabèrt ne'u vedèva pas hòrt: lo pair partiva lo matin de d'òra e tornava tard lo sèr. La soa hemna li aprestava tot jorn la biaça dab lo picaisho. Segon los jorns que i avè chichons, pastèr de hitge, mossèth, moleta a las patatas, aus pipèrs o aus ceths ( aquò dependava de la sason ), peishòtas saladas o a l'òli, hromatge, còcas, un bèth cancho de pan e ua chòpina de vin.

   Quan l'Andrèu tornava a case per sopar, lo Gilabèrt estò longtmps intrigat. Son pair avè mercat sus un tròç de carton, descopat probablement dens ua boeita de cauçaduras, dab un gredon blu, signes que non comprenèva pas. L'Andrèu, pacient, qu'a devut explicar au con còisho çò que representavan aqueths signes: qu'èra lo nombre de pins abatuts dens la jornada. Un carrat dab las soas duas diagonalas equivalèva a ua detzena. Que calè començar per har quate punts en carrat peus quate purmèrs nombres, puish los quate costats entà har cinc, sheis, set e ueit, e entà acabar, las duas diagonalas entà har nau e dètz. Atau, un carrat complet e tres punts que hasèn tretze; dus carrats, quate punts e un coustat hasèn vint-e-cinc... Qu'èra solide mei vededer e legible que de har barras com avè après a l'escòla!

   Plan vinuda daunes e mestes, acabadas que son las vacanças, mes quinas vacanças per los amoros deu gascon. Lo maraton que comencé a l'iniciativa deu noste confrair Miquèu BARIS, lo 9 de julhet a Senta-Maria e lo film sus viatge qui conde la caminada despuish las vaths occitanas deu Pièmont italian dinca la vath d'Aran...  enta que la lenga d'Oc è sìì enlistrada au Patrimòni immateriau de l'Umanitat per l'UNESCO. Lo prumèr hestenau gascon a Baiona...  Ua caminada dens las arruas gasconas de Baiona e sus la place deu teatra, dab la benediccion deu deputat-maire... a Dax, lo medish jorn, un omenatge au poète gascon, vadut a Senta Maria... la corala deus Esclatats... Enfin, los chancaïras deu Senhans, los Pingorlats e los comedians academicians...  etc.

   E mencionarèi, lo 14 julhet, la Maisonnava- Amassada a costat de Salies de 300 Maisonnva de França e de 50 Maisonnava vienuts deu Brazil, Argentina... iniciada per un ingéniaira informatician, pec de genealogia, qui a arrecaptat dincau 14au sègle. Quina amassada...  E las cantas gasconas qu'an rebombit...  Tot com lo Salut Baiona a l'abiada de las Hestas de Baiona. Tot dòi lo temps de bohar, lo Didier TOUSIS e lo cantaire/flabutaire Yan CORIAN que pujèn sus l'empont a l'ecomusèu de Marquesa.... a las Hestas de Dax, ua batalèra deu diable dab lo Café Gascon dens lo Casau de las Arènas e ua setmana au hiu de l'Ador dab conferences a Raspòrt, Hastinguas, sus la Niva dab los Escumairas e Vath d'Ador Maritime... shens oblidar l'épopeia deu Pais d'Orthe a Orthevielle au Lavadèr e a la Hont de Pampara... ( de qué ha's petar la pampara d'esplèits...!! )  E a Semisens, lo 10au Hestau de las tradicions landesas dab " La Susmauta deus bordèrs" ( métayers ) de 1920 e 120 figurants de l'associacion " d'Aci qu'Em"/ la bèra Marensina a la punta deu combat de las ideas e de ... l'amor. En reclam ( en écho ), a Monthòrt, lo recitau de Mayo qui canta lo meitadèr/border Emilien e las hemnas de la Lana o las Afghanas qui van au puts o enqüèra soledat deus contemporanèus e auts desarrigats.

   Quin non pensar au poèmi " lo shens papèrs " escribut per lo Pèir de Soston e cantat per lo Didier... lo son valent e talentuos escolan? Mèi tranquilòt lo film de la Silvia Licard " Raimonda, los aucats e l'Ador " projectat a Josse e lo viatge dab l'Amadèu a la ganaderia dens las Lanas, a Buros, e la vesita deu parc fotovoltaic dab lo maire pujat suus las chancas e esplics en gascon... e la pareshuda de l'obratge deu noste servitor qui canta la Gasconha e lo bon viver...  L'Amadèu que s'i escat en tot ( tout lui réussit ) dans la dico...  péta, péta lenga dascona...  aci ùei, com péta, en lenga basco, la conférence sus lo Pèir Rectoran au Muséu, adare...  com a petat dimenge passat, a la missa d'arcuelh a Biscarosse.... vertat Pèir de Dax? au Hestau de Siros, lèu... a Dax doman a l'estadi Andrèu Darrigada... e a l'estagi de lenga a Biscarosse... Té! Aqui que l'as...  las vacanças estudiosas deus gascons.

   E qu'anavi oblidar: " Quan los Bidashòts e condan Bidache " aqueste dimenjada e ... enfin la visita dimenge passat de Naoko SANO, professor a la Facultat de Sciences umanas e socialas a Nagoya ( Japon ) qui a auferit lo " Vocabulari Occitan-Japonès". ( N'èi pas podut har lo cluc ). Lo gascon, lenga deus trobadors de ier e de doman.....

      Com ac canta Nadau:

      " O monde qui portam de ier en uèi

         Ne seras pas jamès un monde vielh..."