AUMENATGE AU ROGÈR LABODIGA

POÈTA DE SHALÓSSA

 

 

Daniel LAFARGUE

 

 

Desempuish lo miei deu mes de genèr, deu costat de Bastènas hens las Lanas, los costalats, las arribas deus arrius, los sendèrs deus bòscs ne veden pas mei a passejar, com cada dia, aqueth òmi un chic ventorrut, la cara barbassuda e lo bonet tostemps pegat suu cap, que voi parlar deu Rogèr Labodiga. Cruau e implacabla, la maishanta dalhadèra que se l’a emportat hens lo son dromir … deus o tres tressauts, quauques aledadas arraucas … qu’èra dejà fenit a despieit de las ensajadas deus pompièrs entà’u arrevitar.

 

 

Rogèr qu’estó sepelit un vrespe ennublat hens lo petit segrat deu son vilatge. Ad aqueth parat, aumenatges numerós e esmavents que l’estón renduts. Los sons engatjaments despuish la soa joenessa hens los movements d’educacion populara, la politica locau, la defensa deus drets de tots, lo son mestièr de professor de letras au colegi d’Amo, qu’estón evocats en tot insistir sus la soa grana, hèra grana umanitat e la soa erudicion. Qu’èra un òmi de modestia e de retiènça naturaument virat de cap a l’escota, lo respècte, la sensibilitat aus autes e a las causas.

 

 

Mes que cau ajustar a tot aquò çò qui’ns intereressa a nosautes ací, qu’ei lo son engatjament hens la defensa de la lenga nosta. En efèit, mantuas generacions d’eslheves deu parçan d’Amo sustot, deu licèu de Dacs a còps, qu’an podut profieitar de cors de gascon deu noste Rogèr ; Aquera lenga que la mestrejava perfeitament pr’amor vadut hens un « topin » gascon com ac diseva eth-medish (nin, qu’a viscut a Sopròssa) mes sustot pr’amor que se l’a tostemps volut deféner en l’estudiar, en la parlar, en l’escriver. D’alhors, trente-cinc ans i a, qu’estó lo president de « L’esquiròu » associacion qui assegureva la representacion dens las Lanas de l’Institut de las Estudias Occitanas d’Aquitania ; uei lo dia, l’associacion Gascon Lanas presidida preu noste amic Miquèu Baris, qu’a prés la seguida. Tanben, quauquas annadas i a, qu’apitè a Amó, dab amics ahuecats com eth de gascon, cors on las cantas, las istuèras, las novèlas e s’i mesclavan e solide s’i mesclaràn enqüèra hens un bèth ambient de gaujor e d’amistat. La soa resèrva naturau que hasè d’eth un òmi de chic díser mes, se ne parlava pas tròp, que sabè tièner com calè lo calam trempat dens la tinta gascona dab escadença en cométer, com ac diseva, articles o bilhets d’umor hens revistas o jornaus barrejats.

 

 

Lo gascon qu’estó donc lo son companh d’escritura. Poèta, que l’utilizava entà exprimir, preus vèrs plan ciselats, lo ton estacament viscerau a la lenga nosta (que tornava préner dens un deus sons poèmis ua expression de Montanha « Se lo francès n’i pot pas anar, que lo gascon s’i ani ! » ; tanben, dens los sons poèmis, los sons n’èran pas desbrombats, los pairans, la soa cara hemnòta, la soa hilha… la natura on l’agradava de s’anar passejar cada dia dab lo son fidèu canhòt ; com tots los poètas que sabè véder las causas que los autes ne veden pas, audir las causas quelos autes n’audeishen pas, sentir las causas que los autes ne senten pas. Entà illustrar lo men perpaus, qu’èi causit de’vs léger tres poemiòts deu noste amic. La pimparèla, Gara d’Ortès e Lo gemèr (los darrers dus qu’an pareishut sus « Focadas Aurivas » de Per Noste).

 

 

Totun, ne voiri pas clavar aqueth aumenatge shens ajustar (que l’avetz lhèu sentit), lo Roger qu’èra un amic men, un amic vertadèr qui, en noveme 2008, au parat de la mia intronisacion a la noste sapienta academia, m’a mandat ua letra hèra esmaventa entà jo on escriveva aquò : « Saps Danièl, qu’am tots dus popat au medish braguèr d’aquesta beròja lenga, lo ton pair e lo men que portavan esclòps, qu’ei lhèu pr’amor d’aquò que podem díser qu’em un chicòt hrairs.

 

 

Adiu Rogèr, que ploran tots lo ton cruau partir mes solide un dia, que s’arretrobaràn entà har retrenir enqüèra mei hòrt aquera diable de lenga qu’am pegat au còs.

 

 

 

 

 

 

La pimparèla

 

 

Ivèrn, estiu, Març e abriu, La pimparèla Qu’arrid près de l’arriu.

Quan tot ei mort e estarit, Pr’aqui, pr’aciu, Era qu’arrid Era que viu Ivern, estiu, Març e abriu.

 

 

Gara d’Ortès

 

 

Cargada com ua abelha

Qu’as devarat deu tren

E qu’as espiat …

Vedi pas mei lo tren ni digun

Vedi pas sonque tu

Lo ton arridèr …

E lo men cor clavat

Cop sec s’ei desnodat

Dus pas de cap a tu

Dus potricots leugèrs com parpalhons

 

 

 

Doçor

E los tons uelhs au hons deus mens

Qu’an lejuts qu’èri uros

E quan lusit

Com un beroi so deu ton pais

Arron tan d’oras vueitas …

Lo tren s’escapa

E nos que nse’n vam

Espatla contr’espatla.

 

 

FLOCADAS AURIVAS

 

 

Lo gemèr

 

 

Un omiòt qui

Se’n va suu camin de la lana

Capèth negue suu cap, esclòps de hust aus pès,

Que’u vei enqüèra tant et tant d’ans après

Per los corraus au miei deu bruc e de la brana ;

 

 

Lo hapchòt a la man, d’un pin a l’aut que canta

Quauque cançon de nau o lhèu lo Jan Petit

Leugèr com l’esquiròu e com eth esberit,

E dens lo hust tenhèr tot doçament que’u planta.

 

 

Gota a gota la gema que shuda en lo cuchòt

Mes shens pietat l’omiòt qu’apregondeish la plaga

Dab l’apè puntagut e de’u plànher ne’u vaga

Pr’amor tot mes que’u cau plenhar dètz barricòts :

 

 

Lahòra, a l’ostalòt, a l’ompra deus grans cassos

I a la mair au casau dab sheis beròis mainats

Guarruts e plan camats mes tostemps ahamiats

Qui ploran quan n’an pas la viòca suu pan blos.

 

 

De heurèr dinc au temps quan cau semiar lo blat

Tot jorn, l’òmi se’n va dens lo bòsc infinit

Qu’a com amics la tora, la gatamina, lo ri petit

Dab l’aranha arpatuda au miei deu son hielat.

 

 

 

 

 

Tricòt rajat, trabucs aus pès, aqueth omiòt

Que coneish cada pin, lo pishaprim e l’abondós,

Lo hredolic qui vòu la calor deu mes d’aost,

E a cadun que balha un pòt dab son hapchòt.

 

 

De l’esporga au barrasc, de prima a Sent Miquèu

De quan la plupa ahupa au « riu » deu benarit

Lo noste gemeròt tan petit, tan hardit

Que poja de la coma, tot dret, de cap tau cèu …

 

 

Aqueth òmi petit qui anava sol capvath la lana

Voletz sabé’c, qu’èra, de segur, lo men pair.

 

 

 

 

Rogièr LABODIGA

COM E MORÍN DOTZE LANDÉS

DE

SENT-ESPERIT

 

 

Miquèu BARIS

 

 

 

Un còp èra, sus la lana de Sent-Esperit-deu-Cap-deu-Pont, un ligòt de landés qui vivèn un chic a l’estrem deu vilatge. Que valeré mélher díser qu’assajavan de susvíver. L’ahar que’s passè juste après lo gran aram de colerà qui avè desbaratat lo parçan de cap a 1850. E lo Pèir Hugas n’avè pas enqüèra apitat la soa teulèra de cuchòts de Tarnòs. Los pins qu’avèn bèth començar a vàder granòts, l’amassa de la gema ne’s hasè pas alavetz de faiçon sistematica. Ta’s ganhar lo dequé, que i avè sonque quauques camps de milhada sus un terrenh sablut. Los cabelhs ne vadèn pas plan gròs, e los cocuts e los pinsans que s’ac chapavan tot abans la seguèra. Engreishar poralha tà la véner au marcat, n’i calèva donc pas tròp pensar… Iva vielha canta d’aqueth temps que rapèra ce’m sembla la hèita : « N’auram pas milhada enguan, non n’auram pas milhada… »

 

 

Que i avè totun quauquas vacas marinas qui peishèvan toja, heuç e auguicha, entre lo borg e la mar, en libertat au miei de las laguivas e de las palivas. Quan veteravan, qu’èra a qui podè gahà’s lo vethèth, se l’arpastar dab bren de blat… e, quan èra pro bèth, anar-se’u marcandejar dablos carnissèirs de Baiona. Com èran valents e goarruts, e plegadís e tilhuts com gats magres, que trobavan tanben pro soent a s’embauchar com carrics au pòrt d’Ador, e quan la paga cadèva, que sabèn hestejar a l’aubèrga deu Molin. Qu’aimavan tot çò de bon. Que’s galafravan tant que n’i avè : hitge de guit, confit d’auca, moleta de cèths o de lecassinas a la sason, murlats farcits pescats au chop a la barta, entercòsta grasilhada dab escalonhas, hromatge de Postanhac… E que s’ahrescavan la ganurra dab vin vielh de Polhon. Aquò qu’èra quan tot anava de plan e tant qui avón sòus !…

 

 

Mes, que vs’ac èi dit, lo temps de la magrèra qu’èra vienut. Los solèrs e los graièrs qu’èran vuèits, los guardaminjar, los cabinets e los cerèrs tanben. Praube monde, qu’èran tots ahamiats, e Diu sap s’èra mauaisit de se n’acostumar ! N’avèn pas mei lo mendre ardit au pochòt. Desempuish mei de sheis mes, n’avèn pas avaut nat vaishèth a cargar o a descargar au pòrt.

 

Los nòstes landés qu’èran totun valents. « Lo monde qu’es gran, la tèrra qu’es arredona, e a fòrça de caminar qu’arribaram ben ça-o-là on e’ns poderam ganhar lo dequé… » ce’s pensèn aqueths òmis coratjós. Qu’estón dotze a gausar partir. E que’s hiquèn lo camin devath los pès. E caminar, e caminar, e caminar…

 

Òc, que partín los dotze landés, plan mei luenh que Capberton, plan mei luenh que Soston, plan mei luenh que Mamisan, plan mei luenh que… Mes a çò que serveish d’ac díser, qu’ac vederam a l’arribada !

 

Que partín, acompanhats preu cant de las cigalas, devath un beròi sorelh. Que’s hasón carrisquejar lo hurpin e lo sable devath los pès. Que flairejava bon la gema qui shudava deus pins, e lo bruc eslorit qu’ac embaumava tot adarron…

 

Totun, a soscoc, lo besonh de’s pausar que’s hasó sentir. Los arms qu’èran flacs, las ganurras qu’èran secas… Que’s sedón en aròu au miei d’ua artiga. Que calè agergà’s las fòrças. Lo cujon que passè de mans en mans, dab lo pan sec, los tròç de shingarra cuèita de la velha, e lo hromatge de Postanhac… E puish que batalèn ua bèra pausa abans de s’esténer sus un lheit de heuç, en pensant a l’aviéner, a çò qu’anavan trobar mei luenh que Capberton, mei luenh que Soston, mei luenh que Mamisan…

 

Tot a trac, lo Juston de Crabamòrta que’s quilha de pès e que demanda lo silenci. Qu’èra lo capdau arreconegut de la tropa, pr’amor qu’èra lo mei goarrut… e lo mei avisat tanben… com ne testimoniava lo prèmi d’aritmetica qui avè obtienut quan èra joen, quan los parents, qui èran sartos, el’avèn podut pagar l’escòla deus frairs.

 

 

 

 

Alavetz, après aver espiat adarron totas las caras viradas de cap ad eth, que disó : « Qu’èram dotze quan èm partits. Èm segurs qu’èm tots aquí ? » E com èran tots seduts en aròu, lo compte que pareishè aisit de har.

 

 

Alavetz, lo Juston, en tot trucà’s la peitrina, que disó : « Jo » tà començar lo compte, puish en puntejar lo lecatopin de cap au son vesin de dreta, que disó « un », puish « dus » tau seguent, e atau en seguint dinc a esquèrra.

 

 

E que’n trobè sonque onze !

 

 

« Que’m soi trompat ! », ce disó en arríder, e que tornè començar : « Jo, un, dus, tres… » E enqüèra onze.

 

 

Un chic blanquishòt de vira-sang a la pensada qu’un companh e s’èra bilhèu esbarrit, que hè un tresau comptatge : “Jo, un, dus, tres, quate, cinc, sheis, sèt, ueit, nau, dètz…” E tostemps onze.

 

 

Segur qu’un parelhan e manca a la crida ! Esbarrit ? E on ? Totun, en cors d’etapa, sonque pinhòts, cassiòts, brana, gèstas, heuç, e sable… Pas nada aubèrga, pas nat estanquet, pas nada gojatina o hemnòta, arren qui posqui retiéner un brave landés e hà’u daishar los amics…

 

 

E tots, las mans en cocuron, quelançan aperets retrenidors. Que lutzèran lo pè deu cèu. Aarren ne pareish, arren ne mauta. Totun, dens lo jorn qui s’escon, qu’entervéden ua espècia d’edicule… Qu’i galòpan… Un putz !

 

 

En tot clinà’s suu bòrd, lo Pascalon de Cantagraulhas, un fin braconaire qui n’avè pas lo son parièr tà seguir lo pè deu gibièr… e deu guardacaça, qu’s ved, dens l’aiga miralhanta, un auburu brumós.

 

 

Segur que lo parelhan, esvarjat preu flaquèr e per la calor, qu’a volut béver au putz. Un còp de holia, que’vs disi… Lo praube que s’a devut pèrder lo suscipiat.

 

 

« Ne daishan pas los amics dens la pena. Lo putz qu’es pregond, mes qu’èm nombrós e hòrts… E, en tot suspéne’ns los uns aus auts, qu’arribaram ben dinc a l’aiga, segur », ce’s pensèn los dotze gojats.

 

 

Dit, hèit ! Lo Ninon de Curapipa, larg com ua barrica, fòrt com un bueu, e tinhós com ua mula, que’s gaha la hica deu putz. Lo Peitoton deu Prolhatar, qui n’èra pas guaire mensh fòrt qu’eth, que se l’arrapa las camas. E puish tots los auts… dinc a formar ua cadena trantalhanta qui devarava dens la pregondor deu putz.

 

 

Tà aténher l’aiga, que se’n mancava de chic, just la hautor deu Francilhon de Plantapunta qui, au son torn, passant de còs en camas e de camas en còs, enterprenó la devarada.

 

 

Que i avó ben quauque « Diu vivant », quauque « Hilh de puta », o quauque « Macarèu », dab quauques auts arneguets plan sentits, quan quauque nas estó un chic esglachat e quauqua aurelha escarpida, mes, fin finau, l’operacion que s’aviava de cap a iva escaduda cèrta.

 

 

Lo Franilhon que n’èra a la mitat de la devarada quan, deu haut de la cadena, la votz sharra deu Ninon de Curapipa e’s hasó enténer : « Ne me’n pòdi pas de mei ! Las mans que se m’escòsen ».

 

 

Alavetz, lo Francilhon de respóner dab un bon arríder : « A tu pegòt ! N’as pas sonque a t’escopir dens las patassas ».

 

 

 

Atau que hasó, lo brava Ninon, preu malaür de tots.

 

 

Quauques crits d’angoisha, un gran « flòc », quauques arròus au ras de l’aiga, e puish… lo gran silenci.

 

 

Qu’es atau que, de cap a 1855, dotze landés de Sent-Esperit-deu-Cap-deu-Pont e’s neguèn suu camin de la lana, eths qui volèn anar mei luenh que Capberton, mei luenh que Soston, mei luenh que Mamisan… Qu’èran sonque onze au comptar deu Juston de Crabamòrta, purmèr prèmi d’aritmetica a l’escòla deus frairs, mes qu’estón totun dotze a negà’s… per aver desbrombat que « jo » n’es pas iva chifra… o bilhèu per non pas ac aver james sabut !

 

 

N.B. : Aqueth conde de la tradicion gascona de Sent-Esperit qu’estó sauvat deu desbromb en 1941, malurosament en Francés, preu Renat Cuzacq, dens lo son « Panorama de la literatura gascona de Baiona ». Que’m soi esforçat de l’arreviscolar en gascon deu parçan au parat deu second Hestenau Gascon de Baiona, lo 8 de julhet de 2011, e que me’u soi dit au Capitol de Prima de l’Academia Gascona de Baiona, le 23 de març de 2012.

 

LA CON.HESSION DE MOSCRÉ BITARÒL

 

Andrèu LAJEUS

 

 

Aqueth ahar, qu’es passè sept o ueit jorns après Pentacosta.

 

Que i hasè un sorelh a destitar los lazers, a maugrat que los crums deu vent de mar s’agrapavan a las crestas de las montanhas a l’entorn. La calorassa estofanta qui hasè ne balhava pas brigue lo nhac. Dens las petitas carreròtas de la Roca del Duc, n’i avè pas un gat. Tots qu’èran au dehore, ocupats a tribalhar.

 

Au mitan de la plaça, set o ueit garias s’espedolhavan d’aviada lo bec badant. A l’ompra de la glèisa, lo restamaire (estanher) que hasè honer un tròç d’estanh en tot shiular « Caròlina ». Debath los oloms, lo rector hasè anar e viéner en tot legir dens aqueth gròs libi negre que los capèrans passan tot lo temps a estudiar shens ne poder jamei en saber mei.

 

Té !! disó lo pichon quan vedó lo son cap, vos, moscrè Biataròl Ne’vs reconeishèvi pas ! Qu’i a pausa que n’e vs avì pas vist !..

Qu’avetz estat malaut ? …

- M’en parlis pas hilh men. Uei medish que héi cinc setmanas que n‘avi pas pausat lo pé dehora !

- Qu’es ved qu’avetz magrit e que la cinta n’a pas mei pro de traucs. Qu’avetz perdut la pamparra !! ..

- Ai, mon Diu, praube de jo, que soi a mieitat honut.

- E donc Moscré, çò qu’avetz donc aushut ?

- Çò qu’ei aushut ? ... Aquesta caguèra d’in.hern, de maudita gripa ... Deu men temps, ne coneishèvan pas totas las maòshas qui se veden au jorn de uei. Ne parlavan pas d’influenza ni de mildiou. La gent qu’èran satges, ne corrèvan pas los cafès e ne mancavan pas jamei la missa Adara ne respectan pas mei la religion, e lo Bon Diu e’ns punish.

• E òc, es per aquò que lo bon Diu deverià èconomisar au mens los com vos, qui son deu son costat.

 

 

 

 

 

- Qu’es aqui que’t trompas, hilh. Diu que castiga enqüèra mei aus qui aima. Que hei bèth saber, si ne m’a pas enviat aquesta malaudia dab quauque idea, com tot parelh entà provar la força de la meia fe.

- Oh ! … Bibans !! Tot açò son istòrias … Que credetz donc que d’aquesta faiçon lo bon Diu que harà tornar la gent a la gleisa ? Si en purmer que comença a castigar deus sons, que haran tots los autes ?.. Que hiqueran los esclòps e viste huger !..

• Mès escota donc, òmi …

Tot aqueth ahar auria podut durar fort de temps, si Moscré Bitaròl ne s’arrestèssi d’un cop. De l’aute costat de la plaça, qu’arribava lo Gil Malaclòsca.

Coneishetz pas lo Gil ?… Qu’es un beth òmi, valent, vigorós. N’es pas que sii maishant, mès qu’es mèi caborrut qu’un mulet d’Espanha. Un d’aqueths que quan an iva idea devath lo cap, ne l’an pas aus pès. Que l’aperavan « Malaclòsca » çò qui vau diser maishanta cabonha.

Mossènh Bitaròl ne l’aimava pas guaire. Açò pr’amor quan lo Gil vedè passar lo rector, que cridava com las còrbas : « Carn ! Carn ! »

N’èra pas que Moscrè Bitaròl n’aimassi pas las costeletas, mès aquèra mòda de saludar que’u semblava pro insolenta. Mossènh Bitaròl s’atendèva enqüèra a quauqua marganha de la soa part, quan lo Gil, arribat a cin o seis pas d’eth, que disó :

- Per diu, Mossènh Bitaròl ? Qu’auri besonh de parlar dab vos.

- Ah ! hasó lo rector. E açò ?

- Açò, es qu’ei besonh de’m maridar !..

- Ah bah ! Que sera tèmps que deishis aquera vita de pelièr !... Finalament ! … E on te maridas ? ..

- A Jujòls.

- E bé, mes ... Labetz n’as pas besonh de jo. Lo capéran de Jujòls que’t va maridar. Que credi qu’es Mossènh Maifart.

- E òc, qu’ac sei. Mes que cau que’m hàsquitz un paper com que m’avetz con.hessat. Qu’evs vau diser francament que m’auri passat de missas e de peguessas, mès tots los deu costat de la prometuda, qu’ac vòlen atau. Se n’aví pas tienut ad’èra qu’auri tot deishat càder !!

- Anem, anem, òmi. N’en vas pas morir per un còp. Quèn te maridas ?

- Lo jorn de la Sènt Joan !!

- Qu’as donc lo temps !.. Ça-i trobà’m lo divès vrèspe, de cap a cinc òras. Que t’atendrèi a la gleisa. Es convienut ?..

 

 

 

- Que i òc … Es entenut !!

E lo Gil s’en anè, en tot deishar Moscrè Bitaròl quauque chic estomagat.

Adonc, lo divés avant Sènt Joan, de cap a cinc òras, mossènh Bitaròl, qu’atendè lo Gil. Lo vielh curat que legiva lo son brèviari dens la gleisa en tot caminar del’autor a la predicadera e de la predicadera au benitèr (aiga-senhèr).

La mieja de cinc oras sonava. « Ah çà ! hasó mossènh Bitarò, qu’em dèu semblar que n’es pas pressat de viener a con.hessà’s ! … Qu’es bien d’eth açò !… »

A seis oras mens lo quart, préocupat, s’en anò véder de la porta estant si vedè lo gil de cap a la plaça. Justament qu’eu vedó qui arribava deu camin d’en haut.

- E bé Gil !.. Que’m sembla que n’es pas pressat. Que i a tres quarts d’òra que t’atendi omi ! .. ; Qu’es lo pes deus tons pecats que ne pòts pas halà’t.

- Caralh, mossènh rector, qu’ei arrestat lo tribalh un chic tard e que m’a calut enqüèra arreglar lo bestiar !!

- Òc òmi, qu’ac sèi … per vosatis, prumèr, las bestias, lo Bon diu, après, quan avetz lo temps !!

- Capde ! … e òc qu’em pensi que lo Bon Diu que pòd har shens jo ! … Lo bestiar, si m’en ocupi pas jo medish, n’es pas eth qui se’n va cargar !

- Anem, anem ! maishant cap, ça-i de cap a jo !! E Mossènh Bitaròl s’amiè lo Gil de cap a la con.hessadera. « Té, entra aqui e ajolhà’t ».

- Aqui, que voletz que’m hiqui de jolhs ? … Qu’es tot proverós e plenh de telas de tardanhas … Tot açò que son colhonadas !! Prumer, n’em som pas jamei pausat de jolhs davant nat òmi ! … S’èra davant la vòsta Bèpa, enqüèra (La goja de moscrè Bitaròl)

- Anem ce disó lo rector dab malicia. Ne’m hesquis pas pèrder temps e ne diguis pas de peguessas !!.. E’t vois con.hessar o non ?.. Si vols lo ton paper adara, que’t cau har com tot lo monde… Hè-t’i hòrt o que m’en vau !..

- Lo Gil, en tot rosquilhar, se hiquè de jolhs deu costat deus pecaires, mentre qui lo rector s’assedè dens la cauja a pecats ; E la con.hession comencè.

- Nom d’un sòrt de … e’s pensava lo Gil en tot se har darrigar los pecats un per un, qu’em heis har l’aso, que m’ac vas pagar !…

 

 

 

 

 

- Qu’as vist, ce disó mossènh Bitaròl, quan s’acabè la con.hession, n’èra pas mei malaisit qu’aquò ?… Adara, per penitencia, que vas díser tres « Pater » e tres « Avè » …

- Òc, òc, pro hèit ! ... E’s pensava lo Gil, que vau te’n foter jo, de paters e d’aves.

E quan lo rector, deu son escotader estant, balhè lo dit paper, lo Gil, lo document a la poche, que clavè lo barrolhot de la porta de la con.hessadera, juste quan lo rector anava sortir.

- E on voletz anar, mossènh Bitaròl ? ... disó lo Gil. Tot dolç !! tot dolç !!! Que’vs cau con.hessar vos tanben. Adara qu’em avetz heit díser tots los mens pecats, que’vs cau racontar los vòstes !!

- Ah ça, çò que racontas aqui ? … ce respont lo rector en tot ensajar de sortir.

- Que disi que sortiratz d’aci desempuish que’vs aurei con.hessat disò lo Gil, capborrut.

- Mès qu’es badut hòu !!! se pensava mossènh Bitaròl. E adara, quin vau har per sorti’m de las soas mans ?.. E l’ora que passa !.. Lo sopar que va estar hred !.. E la Bèpa que poderi vedè’m !!

Lo praube rector, hart de suplicar, en tot veder que lo temps passava e que la hami començava a tenelhar, estó obligat de’s someter. L’ahar que valè la pena d’estar vist : Lo Gil s’i har a con.hessar mossènh Bitaròl !!!

- E labetz hasè lo Gil, avetz heit açò ? ... avetz heit aquò ??

- Non, non responè lo rector, jamei ...

- Anem, seguiva lo Gil tot arrident … Digatz lo … N’ac vau pas diser a diguns … E dab la Bèpa, e …

- Jamei de la vita !.. Carè’t donc, malurosas que finishes d’et pèrder !.. Hasè lo prauba capèran, rotge de malicia e de vergonha.

- Anem, disó lo Gil, quan va véder que n’i avè pro, que soi bravolas, que’vs vau balhar l’absolucion a maugrat de tot açò. E adara, per peniténcia, que vatz diser los mens tres paters e tres aves, pr’amor n’aurèi pas sabut eus recitar.

La purmèra idea de mossènh Bitaròl, en sortir de la gleisa, estó de trovar quauquarrés ta enviar a díser a mossènh Maifart de Jujòls, que ne maridi pas lo Gil, copabla deu mei gros sacrilègi.

Mès qu’èra trop tard, e tots que n’avèn hartèra d’aveisher tribalhat aus camps dab la calorassa, alavetz n’avèn pas trop enveja de har duas o tres oras de camin.

 

 

 

Donc moscrè Bitaròl estó obligat d’escríver. Quan mossènh Maifart va recéber la letra, lo Gil qu’èra dija maridat dempuish lo matin medish.

Adara, lo Gil qu’es tornat a la Roca del Duc dab la soa hemna, e cada còp que rencontra lo rector, ce ditz : « E bé mossènh Bitaròl, avetz heit la peniténcia ? ».

Enqüèra uei mossènh Bitaròl, n’a pas jamei podut avalar de’s con.hessar a un pegòlho com lo Gil Malaclòsca.

Be donc s’en cau veder de causas en aqueth monde !!!!

 

 

Nota de l’editor

 

Aquesta istoria estó publicada suu jornau « La Montagne » los dissabtes 18 de junh e lo 2 de julhet de 1911. Per justificar lo retard d’iva setmana de la publicacion deu conte, l’autor enviè la letra seguidora, publicada lo 27 de junh de 1911.

 

Notre collaborateur (Père Burlanèr) nous adresse la petite note suivante qui explique la cause qui l’a empêché de nous envoyer la suite de la « Confession de mossèn Bitarol ».

 

Divès a onze oras deu matin.

Mossènh Director e estimat amic,

Credetz que som bien désolat, que m’a arribat un còp, qui n’es pas iva colhonada. Figuratz’vse que, aquest matin qu’èri a la pesca enta gahar un dotzenat de barbauts. De cap a nau òras, dempuish dejunat que’m gahè un besonh de c.. cercar un endret retirat. Quan ei acabat la cuenta, que’m som com tustemps servit d’un paper (sabetz com som estat plan ensenhat). Bibans de bibans ! Justes ! Shens m’avisar, qu’ei emplegat la huelha qui portava la fin de l’istòria de la con.hession de mossèn Bitaròl. Que ma vienut a l’idea de’vs l’enviar atau, mès segur, qu’aurits estat enmalit e los de la Poste que m’aurén fotut un verbau. N’èra pas tampòc l’òra de tornar escríver lo paper.

Donc qu’evs calerà har saber aus amics de « La Montanha » que la fin de l’istòria sera ent’au dissabte qui vien. Mès aqueth cop, segur !!.. Egal, s’em cau servir d’hortigas o tot parelh deus dits.

Salut e gaujosetats.

 

PÈRE BURLANER

 

LA VERTADÈRA ISTÒRIA

D’OLENTZERÒ

 

D’après un tèxte de Jean Harambat, arrevirat en gascon per :

 

Amadèu BARIS

 

 

Baiona qu’ei ua vila multiculturau : Gascons, Bascos, Espanhòus e Portugués s’i mesclan e víven amassas en bona societat, Diu mercès.

 

Perqué donc non pas interessà’s, de quan en quan, a la cultura deu son vesin ? Que volerí uei evocar la legenda deu mitic carboèr messatgèr de lutz, OLENTZERÒ. A non pas confóner dab un Pair Nadau Basco !

 

Qu’ei quitament au contra deu Pair Nadau de las publicitats : cascant, lo peu negre, la cara covèrta de soja, que beu mei que de rason, qu’ei grossièr, que jura. Ua sòrta de capitani Haddock de la nueit la mei longa de l’annada. Las legendas las mei ancianas sus l’Olentzerò son a cercar deu costat de las Saturnalas, quan l’annada èra copada en dus, enter lo solstici d’ivèrn e los solstici d’estiu.

 

Uei, a Baiona, Olentzerò qu’ei un òmi travestit en carboèr, acompanhat d’un gaujós cortègi : txistu, percussions, cants e danças, que cór las arruas en distribuint aus dròlles bonbons e autas miardisas.

 

Lo jorn tornarà

 

La legenda deu carboèr qu’ei aqueste :

La nueit semblava s’aver minjat lo jorn. Lo sorelh ne lusiva pas mei. La gent s’embarravan a casa, de paur de la nueit negre. Qu’èra la fin deu monde. Ne i avèva pas dens las arruas sonque lo carboèr Olentzerò, errant d’ua pòrta a l’auta tà véner son carbon. Que trobava pertot pòrta barrada. Lo hred que’u penhicava, qu’èra covert de soja e que hasèva paur aus dròlles. Que l’acaçavan : « Torna t’en dens los bòscs, non védes pas qu’ei la fin deu monde ? ».

 

 

27

 

 

 

Olentzerò prenó lo camin de la montanha e deus bòscs mes que s’estanquè totun a l’aubèrga. Un petit pinton tà s’arrecauhar, un dusau tà’s desbrombar los mots maishants e un tresau tau plaser. Qu’èra beriac e que tirè, dab sa mula, de cap aus soms.

Còps sec, alavetz qui pujava, Olentzerò s’estanquè, puish que’s tornè virar cap au vilatge, lo còr en jòia. Que ‘s botè a desvelhar tot lo monde, à trucar a las pòrtas barradas en cridant que la lutz anava tornar, que lo sorelh anava lusi un còp de mei : « Com mon carbon de lenha negre e hreda torna en hoselha cauda, lo jorn que tornarà après la nueit ! ».

 

 

Espèr e jòia

 

 

Qu’auheriva a cada familha un chic deu son carbon. L’alegria soa qu’èra contagiosa e lèu, los poblants, en horrèra sortin de las maisons, que’u seguin, l’ajudèn a distribuir son carbon. L’espèr e la jòia qu’èran tornats. Que celebrèn lo carboèr dinc a l’aubèrga … Dinc au jorn de uei. A l’Edat Mejana las tradicions crestianas s’ajustan a las legendas paganas. Olentzerò, lo brave carboèr, umble au demièi deus umbles, que vien com los pastors, lo messatgèr de la naishénça de Kixmi, l’enfant Jesus, lo 25 de deceme.

Mes, de hèit, qu’ei tostemps la medisha istòria : que cau la mort tà que agi la vita, que cau l’escur abans la lutz e qu’ei a còps l’innocent deu vilatge, lo qui devara de la montanha, avuglat per la soja suus uelhs, emberiagat peu maishant vin, aqueth qui n’escotan guaire, qui teng ua eslausa de vertat.

 

 

LO BUEU E L’ASO DE LA MINJADERA

 

 

Qu'èra a Betleèm, a punta d'auba. L'estela que vienè de desaparéisher. Lo darrèr pelegrin qu'avè deishat la bòrda. La Verge qu'avè troçat la palha. Lo nèn qu'anava enfin poder dromir. Mes, e dròmen la nueit de Nadau ?…

 

A tot doç, la pòrta que s'obrí, possada, ç'aurén dit, pr'un alet mei que pr'ua man, e ua hemna que's muishè seu lindau, tota coarra, talament vielha e talament hroncilhada que, sus la soa cara color de tèrra, la boca e semblava estar sonque ua hroncilha de mei. En la véder, la Maria que’s gahè paur, com se quauqua maishanta posoèra entrava. Urosament, lo ninòt Jèsus que dromiva ! L'aso e lo bueu que nhaspavan en patz la palha, e qu'espiavan l'estrangèra avançà's shens mercar mei d'estonament que se la coneishèn desempuish tostemps. La Verge, era, ne la deishava pas deus uelhs. Cadun deus pas qui hasè que'u semblava long com sègles.

 

La vielha que contunhava d'avançar, e qu'èra arribada adara a l'estrem de la minjadera. Mercés a Diu, lo Jèsus que dromiva tostemps. Mes, e dròmen la nueit de Nadau ?…

 

Còp sec, que s'obrí las perpèras, e la mair qu'estó hèra estonada de véder los uelhs de la hemna e los deu ninòt qu’èran exactament parièrs, e que lusivan de la medisha ahida, deu medish espèr. La vielha que's clinè alavetz sus la palha, mentre qui la soa man e se n'anava cercà’s, en un horruc deus pelhòcs, quaucom qui semblè hicar sègles enqüèra a trobar. La Maria que l'espiava tostemps dab lo medish chepic. Las bèstias que l'espiavan tanben, mes tostemps shens suspresa, com s'avèn sabut d'avança çò qui anava arribar. Fin finau, au cap de hèra de temps, la vielha qu'acabè per tirà’s deus pelhòcs un objècte, estujat a la man, e que se'u balhè au ninòt.

 

Après tots los tesaurs deus Reis Màgues e las aufèrtas deus aulhèrs, çò qu’èra donc aqueth navèth present ? D'on e's trobava, la Maria ne podè pas vede'u.

 

 

25

 

 

 

Que vedè sonque l'esquia croishida per l'atge, e qui's croishiva mei enqüèra en tot clinà's suu brèç. Mes l'aso e lo bueu, eths, que'u vedèn… e ne s'estonavan tostemps pas.

 

 

Aquò que perdurè enqüèra hèra longtemps. Puish la vielhòta que’s tornè quilhar, com aleugerida deu pes hèra gran qui la tirava de cap a tèrra. Las soas espatlas n'èran pas mei croishidas, lo son cap que tocava quasiment lo teit d'arrastoth, la soa cara que s'avè miraculosament tornat trobar la joenessa. E quan e's hasó t’enlà de la minjadera endé se'n tornar de cap a la pòrta e desaparéisher hens la nueit d'on èra vienuda, la Maria que’s podó enfin véder çò qu’èra lo misteriós present.

 

 

L'Èva – pr'amor qu'èra era la vielhòta – que vienè de balhar au ninòt ua pometa, la poma deu purmèr pecat… e de tant d'auts qui'u seguín ! E la pometa roja que lusiva a las mans deu navèth vadut, com lo glòbe deu monde navèth qui vienè de vàder dab eth.

 

 

LOU PAY DOU MARTINOUN

 

Elyanne COLLET

 

 

(Dans la graphie de l’auteur)

 

Lou pay dou Martinoun n’ére pas brigue countén !

Lou soun cochou qu’abé quatourze ans … é un(g) your ‘n) qu’ou dits :

 

• Escoute maynadye, qu’as quatourze ans é n’és pas encoare fichut de passa l’examen dou catéchisme per ha le comunion ! Quegn’ibe hounte per you ! ce que ban dise lou mounde ! ... Alem, que’t bau ha recita le lecçoun !

 

« Quegnemen s’aprabe le may dou boun Diu ? »

 

• Marie que crey

• Aco qu’es plan(g) ! e lou pay boun Diu ?

• Emile qu’em semble ! ?

 

«E, perque Emile, sou dits lou pay ? »

 

• E O Papa ! ... Pramo, tu, que dits tistém ... émile Diu

Lou pay mort de chagrin es pense que n’arribera pas à d’arrey ; Qu’ou dits : « Escoute… que bas bouta le toulecçoun sus un (g) papé é lou your (n) doutoun éxamen qu’ou bouteras hen le cinture dou pantaloun … é de téms en téms que l’espieras en han semblans de’t grata »

 

Lou lendouma, (g) lou hilh dou Martinoun es presente daban Moussu Curé… bien bestit, camise blanque, pantaloun (g) de térgal, lou plec bien hét.. Que presentabe plan que !

Moussu curé ére mé soucious qu’et. Qu’ou dits :

« Labets, le sas aquere lecçoun maynadye ? »

 

• E ô

• « Alem ! començam... Quegnemen s’aprabe le may dou Boun Diu ? »

• E… Maie pardi

 

• « Fort plan aco… é lou pay dou boun Diu ? »

• Heu…heu…

• « Ca qu’as a’t grata ? »

• O, aco que m’ayde à pensa

 

Lou maynadye qu’abé bis lou papé !

 

• Joséf Moussu curé !

« Qu’es fort paln (g), loutoun pay que sera contén ; é lou boun Diu que’gn s’apère ? »

Que’s tourne grata, … cerque lou papé … n’ou trobe pas mé ; Qu’en tremble !

Tout d’un cop, que trobe quocause … hale é liyich : Tergal Moussu curé !

Qu’ére l’estiquéte dou pantaloun !

 

 

NOSTE DAUNA DE MAYLIS

 

Francis LABARTHE

 

 

(Dans la graphie de l’auteur)

 

 

Tot lo mondo que conéich Noste Dauna de Buglose si cara au cors Landes, mé Noste Dauna de Maylis que damoremensh coneishude, Maylis es trobe soa camin de Mugron a Haget (qu’apreben atau Hagetmaut). Maylis e vienere de Mair é de l is simbeu de puretat.

 

Las originas de quére pietat a la verge e viénere du’a estatua enbosc meileu heita a cop de pode. L’artista qui l’ave heita n’ere pas anat serca luenh lo modele, qu’avé pres soa viu quoque bere aisana chalosesa mairau tienen un maitnatge dija gran miei-arrisolet, miei-pauruc. La verge a ua corona portan ue flor de lis. Los sapients an situat la estatua de cap la fin do XIII° sègle é es estade arrenavida en 1980 den los obradors do Louvre.

 

Abans l’apitade de la gleisa d’adara a la fin du XIX° sègle qu’i avé ue petita capèra uberta auculte. Mau miade a la révolution qu’era estade hicade en bordera (fermatge). Lo Concordat de 1801 la tornade a la soa rason mé mau entertengude qu’avé finit per cadé en arroeinas.

 

Au ras de la glèisa navéra, ère estat apitat un bastiment qui a pres lo nom de monastarion dap l’autoritat d’un supérior e sère installat ue comunautat de capérans. Den les anades après la darrère guérra que’s Monseignor Matèu avesque d’Aire et de d’Ascqs qui hey vine monges (moines) de la Congregation d’Olivétains. Lo monastari qu’es devinut per leu abai.

 

Que son los monges qui an entrepres den las anades 1980 de reapitar l’anciana capera den lo estil d’origina.

 

La estatue do XIV° sègle, estuyade den ue familha do loc à la Révolution avé retrobat la so plaça den la capéra.

 

 

 

La grane pausa de la devotion à Noste Dauna de Maylis e poesituas en la mitat do XVIII° segle. Despuish quoques annades lo pais e coneish la hmai e la magrère (misère). Lo quatorze de junh 1707 ue terribe teméste mesclade de grèla e finech la désolation : teulats arrigats, arbrous despitats, bits asgarrapiades, milhàs é hroment crochits. Que’s l’origina de processions que los vilatges vesins viénent à Maylis demanda proteccion à la Verge. La barradure de la Capèra penden la Révolution n’arresta pas la devotion dos chalosses. En ue letra do vint-quate de mai 1792 que demandèrent a las autoritats la permission de contuna lo vot (vœu) de 1707.

 

La comunautat dos monges es tistem installade den lo monastari é en mei do son truvail espirituau s’aucupan enta ha bourri lo topin. La soa especialitat es la produccion de tisanas é de cera. La tisana de Maylis e vien d’ue planta cultivada den los casaus de l’abai, amassade é secada a la man. Aquère tisana es renomade enta a soas vertuts qui hen pishar aisit, é en tau’s qui ne podent pas ana deverza, é tanben lo qui’in pren amassa ua bère peth.

 

La cera do Pair Fulgence é la cera do Benedit que vinen d’ue mesclagne d’essencia de pin é de cere d’abelhas, recercade enta l’entertienuda dos moblas é dos entaulats (parquets)

 

Que sabet tot su Maylis !!

 

 

DEU « HAKA » AU « NHACAR »

 

Pèire BEDAT

 

 

Lo dimenge 23 d’octobre de 2011, a l’Eden Park d’Auckland, la Navèra Zelanda a ganhat la Copa deu Monde de rugbí en batent en finala d’aqueth trofèu William Webb Ellis l’equipa de França per 8 a 7. Los francés an hèit una bona partida mes los All-Blacks s’ameritavan totun d’estar campions deu monde. Dens aqueth país deus antipòdes lo rugbí n’es pas solament un jò, un espòrt ; qu’es vertadèrament ua religion. Avant cada encontre de l’equipa nacionau, los jogadors miman suu terrenh ua dança guerrièra entà impressionar l’adversari. Qu’es ua dança d’origina maoria, mes qui n’èra pas briga miaçanta. En realitat qu’èra ua dança, aperada « hakà », dab paraulas d’arrmerciament d’un guerrièr maorí envèrs un aute qui l’avè sauvat la vita.

 

Aquí las paraulas deu hakà originau :

 

Ah ka maté, ka maté

Ka ora, ka ora

Tenei te tangat puhuru huru ! Nana nei tiki mei !

Whakakawhiti te ra

A upané ka upané a upané ka upané

Witi te ra hi.

 

Gran especialista de la lenga maoria, lo noste confrair Amadèu BARIS, dens lo numerò 105 de « Lo país gascon » d’ « Ací Gasconha » qu’a arrevirat aqueras paraulas en francés. Jo que’vs las perpausi en gascon :

 

Que moreishi, que moreishi

Que vivi, que vivi

Aqui l’òmi peu long qui es anat cercar lo sorelh

E qui l’a hèit tornar lusir.

Un pas cap a sus, un aute pas cap a sus, un pas cap a sus, un aute pas cap a sus

Lo sorelh que luseish.

 

 

Mes que i a d’autas versions mei agressivas. Ací las paraulas en gascon d’un aute hakà qu’èi trobat dens un numerò especiau « Coupe du monde de rugby » de « Midi-Olympique » (1995)

 

Aprestam’nse au patac, qu’èm prèsts,

La periclada neozelandesa va esclatar, la tornada e la tempèsta,

Anèm’i

Que tieneratz bon, hilhs deu sorelh.

Que pujaram dinc au cèu dab la briaguèra de l’amna,

Que tocaram lo zenit, la poténcia, la victòria.

 

Las autas islas deu Pacific (Fidji, Samoa, Tonga) an tanben un hakà diferent. Atau, per las Islas Samoa per exemple, que s’apèra « Manu Samoa ». Aquí las paraulas en lenga nòsta :

 

L’ausèth Samoa es un caçaire de peishs.

Ne i a pas d’auta bèstia dens la mar grana.

Que soi vienut sancèr, la mia fòrça es totau.

Que seré plan tà vosautes de partir pr’amor qu’aquera equipa es formidable.

 

E la França dens tot aquò ? S’avèm un hakà a perpausar avant cada encontre, lhèu que serem campions deu monde ? Mes ne l’avem pas enqüèra. Totun los gascons que son a l’encòp amateors de rugbí e trufandèrs. Un gascon hòrt coneishut, lo Jan de Nadau, de son nom vertadèr Michel MAFFRAND, a la fin deu sègle passat, a creat paraulas gasconas sus aqueth tèma. Lo hakà s’es transformat en « nhacar » (vèrbe deu 1^er grop). Aqueth « nhacar » es estat représ en 2005 per los Cereales Killer de GER e, en 2011, pe los escolans de l’associacion « Lo gascon a SOSTON ». Ací aqueras paraulas :

 

 

Que vam cantar e dançar lo nhacar,

Avisa te çò qui va t’arribar.

 

 

 

Hòu, hòu !

Qu’èi lo nhac, qu’èi lo nhac, que l’èi,

Hòu, hòu !

Au patac, au patac, que l’èi,

 

 

Hòu, hòu !

 

 

Escota, n’es pas enqüèra tròp tard,

Que pòts enqüèra pujar dens lo car

E te’n tornar tranquillòt a l’ostau

Sehns passar ueit jorns a l’espitau.

 

 

Hòu, hòu ! ….

 

 

Pensa a ta mair ! Jo que me’n hèi petar

Dus com tut tot matin tà dejunar.

Que t’aurèi avertit, tant pis per tu,

Que vas gahar trenta punts dens lo cuu !

 

 

Hòu, hòu ! …..

 

 

LO SAUNEI DEU CURE D’AUBINHAC

 

Miquèu GRACIET

 

 

Lo curè d’Aubinhac : a pausa s’aperèva Onesime,

Brave òmi : bon vivent, que l’agradèva d’arríder

Se tienent plan a taula shens nat regime

Mès sensible au nòble pecat : lo gormandèr.

Un ser, qu’invita a sopar lo Ramon de Canhoton

Un landés avisat e rusat, com tot bon gascon.

Au demiei de la cracada, serviva a taula

Ua calla rostida, justament hòrt apetissenta.

Lo curè, en la vedent de dòu har, soleta,

Ne podó pas se passar de préner la paraula.

 

Ditz, aquò sembla petiton, ua prauba calla !

Aquò rai ! Autanlèu que sii partatjada

N’i demora pas guaire per cadun !

Que’m vien ua idea avisada, totun !

Ditz, aqueth famós repaish, vam l’ajornar

Puish l’un de nosatis l’aurà per dejunar !

Lo quau ? Ne sabi pas enqüèra, lavetz escotas,

A nueit vam saunejar, saunejas tu shens dobte ?

Com tot lo monde, tà passar la neit apatzanta

E doman, quan lo só lheverà’s de la jornada

Cadun de nos conterà lo son beròi saunèi,

Vertadèrament gaujó e uró com un rei !

Lo mei suberbèth, l’aurà per dejunar

La calla tot solet, com aquò pòt anar ?

Ah ! Coquin de curè, se pensèva lo Ramon !

Qu’es capable de jogar quauque torn de gascon !

L’Onesime e loRamon, se’n van dromir

Cadun deu son costat, gahats peu sòmi

Segur arron s’estar desirats bona escadença

Mès lo Ramon s’avè tirat son plan d’avança

Un gascon de la Lana, qu’es un gascon e miei !

Dens lo calme de la nueit, ne saben pas arren.

Autanlèu que lo curè arronquèva dens soa crampa,

 

 

Lo Ramon, tot tranquille, aluca la soa lampa.

Que’s lhèva e au placard, se’n va directament,

Servi’s la calla, tan desirada, aqueth moment !

E shens brut, a soa crampa, se’n torna doçament.

Quan avó acabat son petit arresopet

Lo Ramon se’n arridèva tot solet !

S’èra bona la calla, quin delici agradiu !

Sustot dab la benediccion deu Bon Diu !

L’endoman matin, tot seriós, lo truculent Onesime

Segur de cap au Ramon, qu’avè bona mina ;

 

E ben hòu ! Que vieni de har un beròi saunei !

Mea fe, qu’èri plan arregaudit au lheit !

Amic, fituras-te, qu’èri hòrt luenh d’aciu,

Quin subertbèth festin de cap au Bon Diu !

Polets rostits, faisans trufats, plan daurats,

Meravilhós pan blanc e vins deus bons, renomats,

Tot aquò qu’èra saborós, abondós e magnific !

Autant superbe qu’un còp de bagueta magica !

E tu Ramon, çò qu’as donc saunejat ?

 

Oh ! Jo mossur curè, que’m soi plan encantat !

Vos èi vist vs’envolar, au dessús de nòsta tèrra,

Entà satisfar vòsta pantagruelica hartèra,

E vos pausar dens lo Cèu lugrejant e superbiós !

Qu’etz partit tot gaujós dens un lòc deliciós !

Puish qu’èra tant qu’aquò esmiraglant lo Paradís !

Que’m soi dit : tornaratz pas jamès au país !

Lavetz, jo tot solet, shens deishar nada brigalha

Solide, mossur curè, que’m soi minjat la calla !