UN BÈLGA EN GASCONHA

 

 

Guy Miremont

 

 

Un còp, lo Bèrt Van de Kerkove que s’estirava… Ger a nueit, que s’èra adromit, estarit pr’ua longa jornada passada sus la nacionau dètz. Suus conselhs de la Truda, la soa esposa – qu’a tostemps rason, la Truda – qu’avé decidit de’s pausar hens aqueste parcatge au ras de la plaja d’Ondres…

 

E aqueste matin, deishudat preu brut inabituau de las andadas, que s’èra avançat sus la duna, descobrint a pèrta de vista un ocean descadenat per las granas marejas d’auton.

 

Suu sable, a dètz mètres d’eth, dus òmis, apujats d’esquia sus ua cabana de bòis, lo berret suus uelhs, qu’arregüeitavan lo cèu tot en copant la crosta… Qu’èran caçadors !

 

  • « Perqué n’i vas pas ? », c’entenó lo Bèrt Van de Kerkove…

  • N’aimi pas aqueras partidas quan i a mei de pinhas que d’ensais… E puish, que va passar aqueste vrèspe !… »

  • « Jo, qu’i vau », ce ditz l’aute… « Lo men hilh que jòga, e qu’a prometut de’s venjar deus dus caishaus qu’avé daishats l’an passat a Sent-Martin ! »

 

Intrigat, lo Bèrt que s’aprèssa deus caçadors… e que’us demanda, com viené d’arribar au país, se i avé un combat de bòxa aqueth jorn.

 

  • « Mes non, praube ! Qu’es ua partida de rugbi », ce respon l’un.

 

Lo rugbi ? Lo Bèrt Van de Kerkove, suportador moderat deus fotbolaires d’Anderlecht, que se’u coneishé un chic gràcias a la television… e que voló en saber mei. Que se’us demandè çò qu’èra aquera istòria de pinhas.

 

  • « Ua pinha ? Bòh ! Qu’es ua castanha, ua pera, ua agata, un plom, ua mornifla, ua mandala… »

 

De mei en mei intrigat, e ne dispausant pas de nat diccionari per arrevirar aqueths mòts barbares qui crédé equivalents a « corner », « tacle », « penalties », lo Bèrt que’s decidè lavetz d’anar assistir a çò que los dus compairs e l’avèn presentat de tan bèra manièra.

 

A duas òras deu vrèspe còp sec, lo Bèrt Van de Kerkove que’s prenó a pè lo camin de l’estadi, anant delong deu bòsc de pins on las heuguèras a las colors de l’auton e’u raperavan las telas deu Van Gogh, on las aulors pujant de l’embòsc e l’aurén incitat d’anar cuélher quauques ceps.

 

En arribant a l’estadi, lo Bèrt que’s felicitava d’aver seguit los conselhs deus caçadors e d’estar vienut a pè. Que i ave veituras pertot, parcadas hens tots los sens. Un policièr municipau, desbordat, que shiulava a s’en har petar las venhas deu còth…

 

Hens las tribunas, ua fanfara que balançava los sons decibèls, aprigant a pena los crits deu public, autant impressionants com lo brut de las andadas aqueste matin a la plaja…

 

Tot d’un còp, lo Bèrt que’s chepiquè. Hens tot aqueth monde, e s’anava arretrobar lo caçador Padèra (qu’èra lo son nom) ? Que l’avè dit que seré a l’estanquet. L’estanquet ? Ua cabana de bòis assetjada per hòrt d’assecats… E quin arrereconéisher lo capèth deu Padèra au miei d’aquera mareja de berrets negues ?

 

  • « Hé, lo Bèlga ! », c’entenó lo Bèrt, enfin solatjat. Qu’èra la Padèra. « Çà’i t’ací ! Que’t pagui un « galopin » ! »

 

Davant lo son veiròt de bièrra, lo Bèrt qu’avó ua pensada nostalgica per les chòpas de gusa de soa casa, mes que degustè dab plaser aqueth veiròt aufèrt preu son navèth amic.

 

Lo Padèra qu’amiè lo Bèrt préner plaça sus la pitrangla, au ras de la banda, tà estar hens l’ambient.

 

Las aurelhas deu Bèrt que comprenón perqué i avé plaças au ras de la fanfara.

 

E puish, lo presentator qu’anonciè los noms deus visitadors. Un a un, cada nom qu’estó shiulat, ahuat, tendent quelos noms deus locaus èran aplaudits, e aclamats a ne’n pas fenir.

 

Au pè de las tribunas, las equipas qu’èran alinhadas sus dus rengs : los roges d’Ondres, chafrats los « Shaushas », desfidant dejà los verds de Sent-Martin-de-Senhans.

 

Au còp de shiulet de l’arbitre, un omiòt negue, dab un vente arredon e los jolhs canhós, los verds qu’entrèn suu terrenh devath los ahups deu public, e en seguint los roges, devath los aplaudiments.

 

Lo Padèra qu’amuishè au Bèrt un jogador :

 

  • « Lo 3 (tres), lahòra, qu’es lo mien hilh. Que jòga davant . »

  • « Davant ? Mes non, que jòga adara ! » ce ditz lo Bèrt.

 

Quan l’arbitre e shiulè lo còp d’aviada, Pancho, lo trompetista de la banda, que’s botè ajogar un aire que lo Bèrt avé entenut l’estiu d’abans a la corrida de Sevilha : la hicada a mòrt…

 

La Padèra l’expliquè que lo 10 (dètz) roge èra lo Carlòs, ua recruta, un butaire de grana qualitat. Que balhè lo còp d’aviada. A la recepcion deu còp de pè, lo 14 (quatorze) verd que s’arrecebó en medish temps la hòrda roja descadenada.

 

  • « Mesclada obèrta », c’expliquè lo Padèra.

 

E lo Bèrt que vedó ua pagalha monstre. A grans còps de shiulet, l’arbitre que botè fin ad aquera purmèra distribucion de marrons.

 

Tot lo monde que’s tornèn lhevar, sonque lo praube 14 (quartorze), ajaçat suu prat, au paradís deus jogadors de rugbi canonizats.

 

Lo Carlò, d’un mèste còp de pè, que t’enviè la veishiga entre las pèrjas. E lo Padèra d’explicar que i avè avut ua penalitat pr’amor un verd qu’avé balhat un còp de patana hens la tumada.

 

Lo Bèrt que’u responó, au son avís ad eth, que’u semblava los roges qu’avèn balhat los purmers còps. E lo Padèra de’u respóner en arrident : « Qu’es pr’amor que son a casa ! »

 

Lo jòc que’s contunhè en seguint. E lo Padèra qu’expliquè chic a chic au Bèlga los hòrajòcs, las tumadas e las mescladas, las penalitats, las sortidas de tòca…

 

En un moment dat, sus ua tòca, lo 2 (dus) verd qu’envia la veishiga de cap ad un gran esdentat dap un casco de la RAF. Lo praube, autanlèu devarat deu cèu on l’avèn lhevat los equipèrs, qu’es tròba tirat a l’endarrer…

 

Qu’estó descohat e clavat au sòu pr’ua detzena de mans, de que n’i a solidament barradas. L’espectacle qu’èra pertot, e l’arbitre que shiulava, que shiulava…

 

E au cap d’ua grana pausa, la tornada que s’arrestè. Ne mancava pas mei qu’a har lo bilanç : suu prat, que i avè lo gran pingalha e lo numèro 1 (un).

 

  • Tè, s’exclamè lo Padèra, aqueth, que sei qui l’a alucat. Qu’es eth qui avè petat dus caishaus au men hilh l’an passat. Quel’apèran « Tractor ».

 

Mes que i avè tanben lo 7 (sèt) roge per tèrra…

 

Lo Padèra que s’i tornè : « Aqueths jogadors de Senhans, que son vertadèrs hastiaus de tustar atau !… »

 

Lo Bèrt qu’estimava lo Padèra qu’èra un chic chovinista, mes que s’avisè meilèu de’s carar.

 

La partida qu’avè tornat préner. Tot d’un còp, lo 15 (quinze) verd, un tranfuga d’Ondres exiliat a Sent-Martin, que s’escapa de long de la linha de tòca, que passa viste hèit davant tot lo monde, e que marca un ensai contra los sons pròpis conciutadans.

 

Las tribunas qu’èran plenhas arrasas de bromitèra, e que prometèn dejà çò de mei maishant au trèite. Au planchòt, los Senhans que menhavan.

 

Sus la tòca qui seguí, lo gran pingalha ne’s tornè pas lhevar, e lo « Tractor », a patas graupas, que’s cercava, a jòc perdut, lo caishau sacrificat sus l’autar de la venjança.

 

  • « Pim pom, pim pom, pim pom… »

 

N’èra pas lo SAMU, mes lo saxo de la banda qui demandava l’evacuacion deu blaçat.

 

  • « Que jògan la montra ! », ce cridè lo Padèra. « Cinèma !… »

 

Hens las tribunas, quauques suportaires deus deus camps que’s gahèn a las mans.

 

Suu terrenh, las darrèras minutas que’s jogavan… e los « Shaushas » n’arribavan pas a passar la linha deus verds.

 

Per fenir, lo Carlòs que pugè ua enòrma candèla suu 15 (quinze) verd, lo trèite autor de l’ensai deus verds. Aqueste, la man au-dessús deus uelhs, que’s cercava la veishiga qui pujava, qui pujava… e qui devarava, qui debarava…

 

Eth, que contunhava d’escrutar lo cèu, oblidant lo balon qui arrebompí hens las mans deu 11 (onze) roge, qui n’avó pas mei sonque a pausà’u au pè de las barras… E lo 15 (quinze) verd qu’espiava tostemps en l’aire… com tots los jogadors roges e verds, com tot lo public…

 

E çò qu’espiavan ? Lahòra, de cap a la mar, au ras deus pins, que passava la mei bèra volada de palomas qui s’estossi james vista de memòria de palomaire…

 

  • « Tè ! Qu’avè rason lo collèga, de díser qu’anava passar uei », ce hasó lo Padèra.

 

Dens l’indiferéncia generau, l’arbitre qu’avé shiulat la fin de la partida. Los « Shaushas » qu’avèn ganhat ! La banda que hestejava la victòria deus roges, e tot lo monde que s’arronçavan de cap a l’estanquet.

 

La fin de la jornada que damorè tostemps pro confusa dens lo sovier deu Bèrt Van de Kerkove. Tot ço que sabè, aqueth matin, qu’èra lo brut de las andadas qui arretrenivan hens lo son cap, un brut espaventable… e puish cants e musica, ritmant las ventòrlas de bièrra, a l’estanquet…

 

E enqüèra las abraçadas deus pielars qui’s prometèn calorosas arretrobadas… tan calorosas com las que l’avè reservadas la Truda Van de Kerkove, quan lo Padèra, caritadós e charmanton, e se l’avè tornat pausar davant la pòrta soa.

 

Au cors d’aquera jornadòta, lo Bèrt, lo Bèlga, que s’avé trobat aquí, hens aqueth cotòt de Gasconha, los secrets deu bonaür : la caça, lo rugbi, la musica… e los camaradas !

 

 

Pèir RECTORAN ( 1880-1952 )

Premier secrétaire perpétuel de

 l'Académie Gasconne de 1926

 

Carlito OYARZUN