LA CON.HESSION DE MOSCRÉ BITARÒL

 

Andrèu LAJEUS

 

 

Aqueth ahar, qu’es passè sept o ueit jorns après Pentacosta.

 

Que i hasè un sorelh a destitar los lazers, a maugrat que los crums deu vent de mar s’agrapavan a las crestas de las montanhas a l’entorn. La calorassa estofanta qui hasè ne balhava pas brigue lo nhac. Dens las petitas carreròtas de la Roca del Duc, n’i avè pas un gat. Tots qu’èran au dehore, ocupats a tribalhar.

 

Au mitan de la plaça, set o ueit garias s’espedolhavan d’aviada lo bec badant. A l’ompra de la glèisa, lo restamaire (estanher) que hasè honer un tròç d’estanh en tot shiular « Caròlina ». Debath los oloms, lo rector hasè anar e viéner en tot legir dens aqueth gròs libi negre que los capèrans passan tot lo temps a estudiar shens ne poder jamei en saber mei.

 

Té !! disó lo pichon quan vedó lo son cap, vos, moscrè Biataròl Ne’vs reconeishèvi pas ! Qu’i a pausa que n’e vs avì pas vist !..

Qu’avetz estat malaut ? …

- M’en parlis pas hilh men. Uei medish que héi cinc setmanas que n‘avi pas pausat lo pé dehora !

- Qu’es ved qu’avetz magrit e que la cinta n’a pas mei pro de traucs. Qu’avetz perdut la pamparra !! ..

- Ai, mon Diu, praube de jo, que soi a mieitat honut.

- E donc Moscré, çò qu’avetz donc aushut ?

- Çò qu’ei aushut ? ... Aquesta caguèra d’in.hern, de maudita gripa ... Deu men temps, ne coneishèvan pas totas las maòshas qui se veden au jorn de uei. Ne parlavan pas d’influenza ni de mildiou. La gent qu’èran satges, ne corrèvan pas los cafès e ne mancavan pas jamei la missa Adara ne respectan pas mei la religion, e lo Bon Diu e’ns punish.

• E òc, es per aquò que lo bon Diu deverià èconomisar au mens los com vos, qui son deu son costat.

 

 

 

 

 

- Qu’es aqui que’t trompas, hilh. Diu que castiga enqüèra mei aus qui aima. Que hei bèth saber, si ne m’a pas enviat aquesta malaudia dab quauque idea, com tot parelh entà provar la força de la meia fe.

- Oh ! … Bibans !! Tot açò son istòrias … Que credetz donc que d’aquesta faiçon lo bon Diu que harà tornar la gent a la gleisa ? Si en purmer que comença a castigar deus sons, que haran tots los autes ?.. Que hiqueran los esclòps e viste huger !..

• Mès escota donc, òmi …

Tot aqueth ahar auria podut durar fort de temps, si Moscré Bitaròl ne s’arrestèssi d’un cop. De l’aute costat de la plaça, qu’arribava lo Gil Malaclòsca.

Coneishetz pas lo Gil ?… Qu’es un beth òmi, valent, vigorós. N’es pas que sii maishant, mès qu’es mèi caborrut qu’un mulet d’Espanha. Un d’aqueths que quan an iva idea devath lo cap, ne l’an pas aus pès. Que l’aperavan « Malaclòsca » çò qui vau diser maishanta cabonha.

Mossènh Bitaròl ne l’aimava pas guaire. Açò pr’amor quan lo Gil vedè passar lo rector, que cridava com las còrbas : « Carn ! Carn ! »

N’èra pas que Moscrè Bitaròl n’aimassi pas las costeletas, mès aquèra mòda de saludar que’u semblava pro insolenta. Mossènh Bitaròl s’atendèva enqüèra a quauqua marganha de la soa part, quan lo Gil, arribat a cin o seis pas d’eth, que disó :

- Per diu, Mossènh Bitaròl ? Qu’auri besonh de parlar dab vos.

- Ah ! hasó lo rector. E açò ?

- Açò, es qu’ei besonh de’m maridar !..

- Ah bah ! Que sera tèmps que deishis aquera vita de pelièr !... Finalament ! … E on te maridas ? ..

- A Jujòls.

- E bé, mes ... Labetz n’as pas besonh de jo. Lo capéran de Jujòls que’t va maridar. Que credi qu’es Mossènh Maifart.

- E òc, qu’ac sei. Mes que cau que’m hàsquitz un paper com que m’avetz con.hessat. Qu’evs vau diser francament que m’auri passat de missas e de peguessas, mès tots los deu costat de la prometuda, qu’ac vòlen atau. Se n’aví pas tienut ad’èra qu’auri tot deishat càder !!

- Anem, anem, òmi. N’en vas pas morir per un còp. Quèn te maridas ?

- Lo jorn de la Sènt Joan !!

- Qu’as donc lo temps !.. Ça-i trobà’m lo divès vrèspe, de cap a cinc òras. Que t’atendrèi a la gleisa. Es convienut ?..

 

 

 

- Que i òc … Es entenut !!

E lo Gil s’en anè, en tot deishar Moscrè Bitaròl quauque chic estomagat.

Adonc, lo divés avant Sènt Joan, de cap a cinc òras, mossènh Bitaròl, qu’atendè lo Gil. Lo vielh curat que legiva lo son brèviari dens la gleisa en tot caminar del’autor a la predicadera e de la predicadera au benitèr (aiga-senhèr).

La mieja de cinc oras sonava. « Ah çà ! hasó mossènh Bitarò, qu’em dèu semblar que n’es pas pressat de viener a con.hessà’s ! … Qu’es bien d’eth açò !… »

A seis oras mens lo quart, préocupat, s’en anò véder de la porta estant si vedè lo gil de cap a la plaça. Justament qu’eu vedó qui arribava deu camin d’en haut.

- E bé Gil !.. Que’m sembla que n’es pas pressat. Que i a tres quarts d’òra que t’atendi omi ! .. ; Qu’es lo pes deus tons pecats que ne pòts pas halà’t.

- Caralh, mossènh rector, qu’ei arrestat lo tribalh un chic tard e que m’a calut enqüèra arreglar lo bestiar !!

- Òc òmi, qu’ac sèi … per vosatis, prumèr, las bestias, lo Bon diu, après, quan avetz lo temps !!

- Capde ! … e òc qu’em pensi que lo Bon Diu que pòd har shens jo ! … Lo bestiar, si m’en ocupi pas jo medish, n’es pas eth qui se’n va cargar !

- Anem, anem ! maishant cap, ça-i de cap a jo !! E Mossènh Bitaròl s’amiè lo Gil de cap a la con.hessadera. « Té, entra aqui e ajolhà’t ».

- Aqui, que voletz que’m hiqui de jolhs ? … Qu’es tot proverós e plenh de telas de tardanhas … Tot açò que son colhonadas !! Prumer, n’em som pas jamei pausat de jolhs davant nat òmi ! … S’èra davant la vòsta Bèpa, enqüèra (La goja de moscrè Bitaròl)

- Anem ce disó lo rector dab malicia. Ne’m hesquis pas pèrder temps e ne diguis pas de peguessas !!.. E’t vois con.hessar o non ?.. Si vols lo ton paper adara, que’t cau har com tot lo monde… Hè-t’i hòrt o que m’en vau !..

- Lo Gil, en tot rosquilhar, se hiquè de jolhs deu costat deus pecaires, mentre qui lo rector s’assedè dens la cauja a pecats ; E la con.hession comencè.

- Nom d’un sòrt de … e’s pensava lo Gil en tot se har darrigar los pecats un per un, qu’em heis har l’aso, que m’ac vas pagar !…

 

 

 

 

 

- Qu’as vist, ce disó mossènh Bitaròl, quan s’acabè la con.hession, n’èra pas mei malaisit qu’aquò ?… Adara, per penitencia, que vas díser tres « Pater » e tres « Avè » …

- Òc, òc, pro hèit ! ... E’s pensava lo Gil, que vau te’n foter jo, de paters e d’aves.

E quan lo rector, deu son escotader estant, balhè lo dit paper, lo Gil, lo document a la poche, que clavè lo barrolhot de la porta de la con.hessadera, juste quan lo rector anava sortir.

- E on voletz anar, mossènh Bitaròl ? ... disó lo Gil. Tot dolç !! tot dolç !!! Que’vs cau con.hessar vos tanben. Adara qu’em avetz heit díser tots los mens pecats, que’vs cau racontar los vòstes !!

- Ah ça, çò que racontas aqui ? … ce respont lo rector en tot ensajar de sortir.

- Que disi que sortiratz d’aci desempuish que’vs aurei con.hessat disò lo Gil, capborrut.

- Mès qu’es badut hòu !!! se pensava mossènh Bitaròl. E adara, quin vau har per sorti’m de las soas mans ?.. E l’ora que passa !.. Lo sopar que va estar hred !.. E la Bèpa que poderi vedè’m !!

Lo praube rector, hart de suplicar, en tot veder que lo temps passava e que la hami començava a tenelhar, estó obligat de’s someter. L’ahar que valè la pena d’estar vist : Lo Gil s’i har a con.hessar mossènh Bitaròl !!!

- E labetz hasè lo Gil, avetz heit açò ? ... avetz heit aquò ??

- Non, non responè lo rector, jamei ...

- Anem, seguiva lo Gil tot arrident … Digatz lo … N’ac vau pas diser a diguns … E dab la Bèpa, e …

- Jamei de la vita !.. Carè’t donc, malurosas que finishes d’et pèrder !.. Hasè lo prauba capèran, rotge de malicia e de vergonha.

- Anem, disó lo Gil, quan va véder que n’i avè pro, que soi bravolas, que’vs vau balhar l’absolucion a maugrat de tot açò. E adara, per peniténcia, que vatz diser los mens tres paters e tres aves, pr’amor n’aurèi pas sabut eus recitar.

La purmèra idea de mossènh Bitaròl, en sortir de la gleisa, estó de trovar quauquarrés ta enviar a díser a mossènh Maifart de Jujòls, que ne maridi pas lo Gil, copabla deu mei gros sacrilègi.

Mès qu’èra trop tard, e tots que n’avèn hartèra d’aveisher tribalhat aus camps dab la calorassa, alavetz n’avèn pas trop enveja de har duas o tres oras de camin.

 

 

 

Donc moscrè Bitaròl estó obligat d’escríver. Quan mossènh Maifart va recéber la letra, lo Gil qu’èra dija maridat dempuish lo matin medish.

Adara, lo Gil qu’es tornat a la Roca del Duc dab la soa hemna, e cada còp que rencontra lo rector, ce ditz : « E bé mossènh Bitaròl, avetz heit la peniténcia ? ».

Enqüèra uei mossènh Bitaròl, n’a pas jamei podut avalar de’s con.hessar a un pegòlho com lo Gil Malaclòsca.

Be donc s’en cau veder de causas en aqueth monde !!!!

 

 

Nota de l’editor

 

Aquesta istoria estó publicada suu jornau « La Montagne » los dissabtes 18 de junh e lo 2 de julhet de 1911. Per justificar lo retard d’iva setmana de la publicacion deu conte, l’autor enviè la letra seguidora, publicada lo 27 de junh de 1911.

 

Notre collaborateur (Père Burlanèr) nous adresse la petite note suivante qui explique la cause qui l’a empêché de nous envoyer la suite de la « Confession de mossèn Bitarol ».

 

Divès a onze oras deu matin.

Mossènh Director e estimat amic,

Credetz que som bien désolat, que m’a arribat un còp, qui n’es pas iva colhonada. Figuratz’vse que, aquest matin qu’èri a la pesca enta gahar un dotzenat de barbauts. De cap a nau òras, dempuish dejunat que’m gahè un besonh de c.. cercar un endret retirat. Quan ei acabat la cuenta, que’m som com tustemps servit d’un paper (sabetz com som estat plan ensenhat). Bibans de bibans ! Justes ! Shens m’avisar, qu’ei emplegat la huelha qui portava la fin de l’istòria de la con.hession de mossèn Bitaròl. Que ma vienut a l’idea de’vs l’enviar atau, mès segur, qu’aurits estat enmalit e los de la Poste que m’aurén fotut un verbau. N’èra pas tampòc l’òra de tornar escríver lo paper.

Donc qu’evs calerà har saber aus amics de « La Montanha » que la fin de l’istòria sera ent’au dissabte qui vien. Mès aqueth cop, segur !!.. Egal, s’em cau servir d’hortigas o tot parelh deus dits.

Salut e gaujosetats.

 

PÈRE BURLANER